గురువారం, ఏప్రిల్ 30, 2009

భర్తృహరి వైరాగ్యశతకము ౧

ఎందుకో తెలియదు కాని భర్తృహరి వ్రాసిన వైరాగ్యశతకం చదవాలి అనిపించింది. స్థాళీపులాకన్యాయంగా అక్కడక్కడా ఒకటీ రెండూ చదివితేనే అద్భుతంగా తోచింది ఈ శతకం. అలా చదివాక (భర్తృహరి ఎలాంటి స్థితిలో ఏ ముహూర్తాన ఏ ఉద్దేశ్యంతో వ్రాయటం మొదలుపెట్టారో కానీ) వైరాగ్యశతకంలోని ఒక్కో శ్లోకానికీ వైరాగ్యపు రుచి తెలియజేసే లక్షణం పుష్కలంగా ఉందీ అని అనిపించింది. ఎలాగూ చదవటం ప్రారంభించబోతున్నాను కదా, ఒక్కో శ్లోకం చదివినప్పుడు నాకు ఏయే ఆలోచనలు కలిగాయో అవన్నీ వ్రాసి పెట్టుకుందాం అని తోచి, ఇలా...


చూడోత్తంసితచారుచన్ద్రకలికాచఞ్చచ్ఛిఖాభాస్వరో
లీలాదగ్ధవిలోలకామశలభః శ్రేయోదశాగ్రే స్ఫురన్।
అన్తఃస్ఫూర్జదపారమోహతిమిరప్రాగ్భారముచ్చాటయం
శ్చేతః సద్మని యోగినాం విజయతే జ్ఞానప్రదీపో హరః॥ ౧


చూడా శిఖాయాం। ఉత్తంసిత భూషణీకృతస్య। చారు మనోజ్ఞమూర్తేః। చన్ద్ర శశేః। కలికా కలాయాః। చఞ్చత్ ప్రకాశమానేన। శిఖయా అగ్రేణ। భాస్వరః ప్రకాశమానః॥ లీలా విలాసేన। దగ్ధ భస్మీకృత। విలోల చఞ్చల। కామశలభః మన్మథ నామ శలభః॥ శ్రేయః శుభానాం। దశా అవస్థాసు। అగ్రే పురతః। స్ఫురన్ ప్రకాశయన్॥ అన్తః మనసి। స్ఫూర్జత్ (తడిదివ) జృంభమాణస్య। అపార మహత్। మోహ తిమిర మోహాన్ధకారస్య। ప్రాక్ పురతః స్థితమ్। భారమ్ మహాన్తమజ్ఞానమ్। ఉచ్చాటయన్ నాశయన్॥ చేతః మనః। సద్మని గృహే। యోగినాం భక్త్యాది యోగేషు స్థితానాం। విజయతే వర్తతే॥ జ్ఞాన ప్రదీపః జ్ఞాన ప్రకాశకః॥ హరః భవానాం దుఃఖానాం అజ్ఞానానాం నాశకః॥

అత్ర హరో జ్ఞానప్రదీపః। భక్తానాం (చన్ద్రకలికాప్రయోగేణ ప్రతిక్షణవర్ధమానం తాపహారిత్వం జ్ఞాయతే) శీతకరవత్తాపహారీ కామాదీనాం శలభానాం సంహారకశ్చ। ఏషః హరః కుత్ర వర్తతే। చేతస్సద్మని। కేషాం। తృష్ణాద్వేషిణాం యోగినామ్। కథమ్। శ్రేయోదశాగ్రే స్ఫురన్। అన్తస్ఫూర్జదపారమోహతిమిరప్రాగ్భారముచ్చాటయన్॥ యది మనః హరావాసం కర్తుమిచ్ఛసి తర్హి యోగీ భవేత్యన్వర్థః॥

తా. హరుడు జ్ఞానమనే వెలుగునిచ్చే దీపం. సిగలో అలంకరించుకున్న చంద్రకళ యొక్క వెలిగే కొనచే ప్రకాశిస్తూన్నవాడు, కాముడనే మిడుతని మసిచేసినవాదు ఐన ఆ శివుడు శ్రేయస్సునిచ్చే వివిధ దశలలో ముందుగా పొడజూపుతూ మనస్సులోని గొప్ప మోహపుటజ్ఞానాన్ని నాశనం చేస్తూ యోగుల హృదయపంజరంలో శోభిల్లుతున్నాడు.

ఏనుఁగు లక్ష్మణకవి తెలుఁగు:
కలితవతంసితేన్దుకలికాశిఖిచే విలసిల్లి చిత్తభూ
శలభము నుగ్గు సేసి శుభసారదశాగ్రమునన్ వెలుంగుచున్।
బలవదపారమోహభరబాఢతమోహరణంబు సేయుచుం
దెలివి వెలుంగు పొల్చు శివదేవుఁడు యోగిమనోగృహంబులన్॥

బుధవారం, ఏప్రిల్ 29, 2009

శ్రీమచ్ఛఙ్కరభగవత్పాదాచార్యస్తుతిః

కాదమ్బినీవృత్తమ్
నమస్తే శఙ్కరాచార్య సచ్చిద్గురో
భవద్దివ్యానుకంపావిభూత్యా మమ
వివేకో జాయతాత్ శామ్యతాన్మేమనః
భవద్వేషోஉస్తు మాం బన్ధనాత్తారయ ౧

భుజఙ్గప్రయాతవృత్తమ్
విరాగోదయార్థం భవత్పాదపద్మౌ
భజేஉహం న ముఞ్చే భవారణ్యకీలౌ
నమస్తే నమస్తే నమస్తే ప్రసీద
న యాచేஉన్యమాచార్య దృష్టిస్తు తేஉలమ్ ౨

మంగళవారం, ఏప్రిల్ 21, 2009

కైలాసాచలసానువాసము

కైలాసాచలసానువాసము వృషస్కంధాగ్రసంస్థాయి త
త్ప్రాలేయాచలకన్యకాకుచతటీపర్యంకనిద్రాగతం
బాలోలాగ్రజటాతటీఘటితనాకౌకస్సరిత్కంబు దే
హాలంకారితలేలిహానము వెలుం గర్చింతు విశ్వేశ్వరా


ఇది విశ్వనాథ సత్యనారాయణగారి శ్రీమద్రామాయణకల్పవృక్షావతారికయందలి రెండవ పద్యం. కైలాసాచలసానువాసము అనగానే నాకు మొదట తెనాలి రామకృష్ణుని ఉద్భటారాధ్యచరిత్రలోని పద్యం గుర్తొచ్చింది.

* * *

కైలాస-అచల-సాను-వాసము వృష-స్కంధ-అగ్ర-సంస్థాయి తత్-ప్రాలేయ-అచల-కన్యకా-కుచ-తటీ-పర్యంక-నిద్రా-ఆగతంబు ఆలోల-అగ్ర-జటా-తటీ-ఘటిత-నాక-ఓకస్-సరిత్కంబు దేహ-అలంకారిత-లేలిహానము వెలుంగు అర్చింతు విశ్వేశ్వరా

సం అంటే సమ్యక్, బాగుగా. స్థా గతినివృత్తౌ అని ధాతువు, అంటే గమనరహితమైన స్థితి. ప్రాలేయము మంచు. పర్యంకము మంచము. ఓకస్సు అంటే నివాసం. నాకౌకస్సు అంటే స్వర్గము నివాసముగా కల. "ఆలోల"లో లోల కంపిస్తున్న, ఆ స్వల్పత్వాన్ని సూచిస్తుంది. లేలిహానము అంటే పాము (లేలిహానో ద్విరసనో గోకర్ణః కఞ్చుకీ తథా అని అమరకోశము).

వెలుంగు అన్న పదం ఇక్కడ కీలకం. నిరాకారస్వరూపంగా అర్చించడమన్నమాట. ఎప్పుడైతే ఇలా నిరాకారస్వరూపంగా తీసుకున్నామో అప్పుడు చెప్పేవన్నీ స్త్రీ-పురుష-నపుంసక-లింగాతీతమైన శివలింగానికి సంబంధించినవౌతాయి కదా.

కైలాస పర్వత సానువులందు నివాసమున్నట్టిది. నందీశ్వరునియొక్క భుజములపైన చక్కగా నుండినది. ఆ మంచుకొండ కూతురైన పార్వతీదేవియొక్క పాలిండ్ల ప్రదేశమనే మంచముపై నిద్రను పొందునది. స్వల్పంగా కదులుతున్న జటాజూటపు పైభాగంలో స్వర్గలోకపు నదిని కలిగినట్టిది. దేహాలంకారముగా పామును చేసికొన్నట్టిది.

కైలాసపర్వతసానువులలో నివాసముంటూ, పాముని గంగని ధరించి, నందీశ్వరుని అధిరోహించి, పార్వతీదేవిపాలిండ్లపై నిద్రపోయే స్వరూపంగా కనిపిస్తున్న వెలుగువైన విశ్వేశ్వరా! నిన్ను కొలుస్తాను అని తాత్పర్యం.

* * *

ఇక్కడ ముందు పద్యంలో మాదిరిగా శివకేశవాభేదం గోచరించదు కానీ, వర్ణనలద్వారా సాకారమైన శివుణ్ణి నిరాకారమైన వెలుగుగా కొలుస్తాను అని చెప్పడంలో వింత అందం ద్యోతకమౌతోంది.

శుక్రవారం, ఏప్రిల్ 03, 2009

శ్రీరామనవమి శుభాభినందనలు

శార్దూలవిక్రీడితమ్
ఫుల్లాంభోరుహపత్రనేత్రయుగభూతౌ భానుతారాధవౌ
యస్యత్వన్వయనామయోస్సురుచయస్సంపూరయన్తావుభౌ
రాత్రీశాన్వయజాతడిజ్జలధరో యస్సూర్యవంశోద్భవ
స్సీతామాధవమాంజనేయరమణం తం రామచన్ద్రం భజే.

ప.వి.
ఫుల్ల అంభోరుహపత్ర నేత్రయుగ భూతౌ భానుతారాధవౌ యస్య తు అన్వయనామయోః సురుచయః సంపూరయన్తౌ ఉభౌ రాత్రీశ అన్వయజా తడిత్ జలధరః యః సూర్యవంశోద్భవః సీతామాధవమ్ ఆంజనేయరమణమ్ తమ్ రామచన్ద్రమ్ భజే

తా.
ఎవరికి సూర్యచంద్రులు వికసించిన తామరపూరేకులవంటి నేత్రద్వయమగుచున్నారో, ఎవరికి వంశమునందు (సూర్యవంశము) నామమునందు (శ్రీరామ'చంద్రుడు') సూర్యచంద్రులిరువురూ కాంతులు (రుచిః - కాంతి, రుచి, సౌందర్యం) నింపుతున్నారో, చంద్రవంశంలో పుట్టిన మెరుపుతీగెకు ఏ సూర్యవంశజుడు మేఘమగుచున్నాడో అట్టి సీత అనబడే లక్ష్మీభర్తయైన, ఆంజనేయరమణుడైన శ్రీరామచంద్రుని కొలచుచున్నాను.